Như các bạn cũng biết, đất nước
Nhật Bản trở nên rất nổi tiếng bởi những vẻ đẹp vô cùng truyền thống, mang đậm bản sắc riêng.Những vẻ đẹp truyền thống ấy trở nên gắn liền và tạo cho đất nước Nhật Bản những cái tên riêng biệt : Đất nước mặt trời mọc, xứ sở phù tang, Đất nước hoa anh đào,....Những vẻ đẹp thuần khiết, thanh nhã đó cũng gắn với lịch sử và trở thành những biểu tượng vô cùng tự hào của Nhật Bản.Không chỉ có vậy, Nhật Bản còn nổi tiếng bởi những thứ dù chỉ là nhỏ nhất, nhưng mang đậm bản sắc dân tộc: từ Geisha, Kimono đến những chiếc wagashi nhỏ bé.Tất cả đều làm nên hương vị tuyệt vời của Nhật Bản. (á... không ngờ mình đang phun ra mấy cái lời này...).
Để các bạn hiểu thêm hơn về những nét đẹp truyền thống ấy, tớ sẽ giới thiệu cho các bạn một điệu múa rất riêng của Nhật Bản ( tức là chỉ có Nhật Bản mới có nhé, không trùng được đâu...).Đó chính là điệu múa Kagura, vẫn được người Nhật và các bạn bè trên thế giới xem như Vũ điệu thần thánh
Nguồn gốc của điệu múa Kagura
Kagura ( 神楽, かぐら) là một điệu múa được ra đời từ rất lâu ở Nhật Bản.Điệu múa Kagura có phần gần giống với kịch Noh, nhưng được bắt nguồn từ Thần Đạo Shinto ở Nhật Bản.Để các bạn hiểu hơn một chút về điệu múa này, tớ xin tóm tắt cho các bạn một chút về đạo Shinto.Đạo Shinto (神道 - Thần đạo, hay còn gọi là Kami-no-michi ) nói cách khác là một tôn giáo ở Nhật, hiện nay đạo đã có hơn 4 triệu tín đồ.Đạo Shinto đã từng là một đạo chung với Phật Giáo, sau này được tách ra nhờ Motoori Norinaga (本居宣長) hay Hirata Atsutane (平田篤胤) năm 1603 - 1868 .Đạo Shinto nêu cao niềm tự hào dân tộc, tôn thờ các vị thần, và cũng tôn thờ rất nhiều thần thánh ( trong đạo Shinto có đến 8 triệu vị thần (kami -神 ).Chính vì tôn thờ thần thánh, điệu múa Kagura được ra đời cũng vì lòng tôn thờ thần thánh của người Nhật Bản.
một đền thờ Shinto Nhật Bản
Tuy vậy, sự ra đời của điệu múa Kagura không phải do người Nhật nghĩ ra để tôn thờ các vị thần.Cuốn sử thi Kojiki và Nihonshoki cũng đã mô tả nguồn gốc dân gian của các điệu múa, trong đó, điệu múa Kagura cũng có một nguồn gốc dân gian về một huyền thoại rất nổi tiếng.Nguồn gốc dân gian của Kagura gắn liền với chuyện nữ thần mặt trời Amaterasu-Ōmikami (天照大神 Thiên Chiếu Đại Thần theo Nhật Bản thư kỷ, 天照大御神 Thiên Chiếu Đại Ngự Thần theo Cổ sự ký, ngoài ra còn được viết là 天照皇大神 Thiên Chiếu Hoàng Đại Thần, 日神 Nhật Thần hay Thần Mặt Trời - vì là thần cổ nên có rất nhiều cách viết, trong mỗi tài liệu ghi chép đều khác nhau) vì giận con người đã lui về ẩn trong hang động, không ban ánh sáng đến cho con người nữa. Chính vì vậy, nữ thần Ame-no-Uzume-no-mikoto(アメノウズメ, Cổ sự ký ghi là 天宇受賣命 Thiên Vũ Thụ Mại Mệnh, Nhật Bản thư kỷ ghi 天鈿女命 Thiên Điền Nữ Mệnh) là nữ thần của lễ hội, đã nảy ra một cách. Thần cùng những vị thần khác đến trước cửa hang động của nữ thần Amaterasu, sau đó treo một chiếc gương đồng trên một chiếc cây trước cửa hang, khoác hoa lá lên mình rồi nhảy múa, các vị thần đều thích thú xem, tán thưởng.Nữ thần Amaterasu ở trong hang nghe được thấy vô cùng tò mò, liền ra xem.Khi vừa ra đến cửa hang, ánh sáng quanh mình nữ thần chiếu vào chiếc gương, phản chiếu lên khắp thế gian.Nhân loại có được ánh sáng mặt trời của nữ thần Amaterasu vô cùng vui vẻ, họ cùng nhau mở lễ hội, nhảy múa điệu múa của nữ thần Ame no Uzume.Cũng chính từ đó, điệu múa Kagura ra đời vàđược lưu truyền, và được mọi người tổ chức thành một nghi lễ truyền thống.( À... lúc nữ thần Amaterasu ra khỏi cửa hang thì các vị thần khác đã dùng đá lấp cái hang lại...)
Nữ thần Amaterasu khi vừa ló mình ra khỏi hang đá
Nữ thần Ame- no- Uzume khi dụ được nữ thần Amaterasu ra ngoài bằng vũ điệu thần thánh
Điệu múa Kagura còn được gọi là kamukura hoặc kamikura (神座), được biểu diễn tại các đền thờ như một điệu múa thiêng liêng cùng các Miko tại đền thờ.Miko (巫女- vu nữ) là những người được cho là hậu duệ của Ame no Uzume, làm nhiệm vụ cai quản và chăm sóc các ngôi đền. Họ mặc áo trắng, và Hakama đỏ, đeo tabi trắng .
Cũng ở trong cuốn sử thi Nihongi và Kojiki, điệu múa của nữ thần Ame-no-Uzume còn được mô tả như những buổi lễ được nghĩ ra để xoa dịu tinh thần của thần linh và những linh hồn đã mất ( Asobi- hay được tiến hành ở các tang lễ ấy).Chính vì vậy, đã có một thời gian điệu múa Kagura được xem như điệu múa tế lễ (một nghi thức của Shizume tama).Đến thời Heian ( thế kỉ thứ 8-12), nghi thức Shizume Tama hay được tổ chức vào tháng 11, ở nghi thức này, người ta múa điệu nhảy Kagura và cầu mong điệu nhảy này giúp thanh lọc những linh hồn xấu và cũng để thờ thần.Từ đó điệu múa Kagura có đúng ý nghĩa như đến bây giờ.
Cổng lớn của thần cung Keihi - Shinto
Đỉnh của một đền thờ Shinto
Điệu múa Kagura còn có một số điệu múa khác tương tự, hình thức cũng giống nhau, tất cả đều được biểu diễn chung, trong đó có các điệu múa : Miko Kagura (Vu nữ thần lạc -巫女神楽 ),Shishi Kagura,Ise –ryu Kagura ,Izumo-ryu Kagura,….Tất cả đều xuất sứ từ điệu múa Kagura truyền thống .
ĐIỆU MÚA KAGURA
Điệu múa Kagura được biểu diễn thành một nghi thức lớn ở trước những ngôi đền.Như đã nói ở trên, điệu múa Kagura có ảnh hưởng từ kịch Noh nên điệu múa này khi múa cũng tương tự như đang kể chuyện ngụ ngôn bằng các điệu múa uyển chuyển.Những người được múa Kagura sẽ mặc junehitoe ( nói chung là vậy- cũng có mặc những bộ khác nữa) màu sắc cũng sặc sỡ, họ đeo mặt nạ ( có cả mặt nạ quỷ và thần), hầu hết là mặt nạ Kami ( cũng có lần tớ thấy đeo mặt nạ Hannya, ý nghĩa là gì thì không rõ).Tất cả những người biểu diễn Kagura đều là nam, tuy điệu múa có vẻ uyển chuyển, chậm rãi, nhưng tất cả các điệu múa này đều do nam giới múa ( tớ đã đọc ở một tài liệu là như vậy, nó nói điệu múa dành cho nam múa).
Sân khấu biểu diễn điệu Kagura
Các Miko không múa chính mà chỉ nằm trong vai trò múa phụ.Họ cầm những cây Haraegushi (祓 串) và bắt đầu điệu múa Kagura ( được luyện tập cho vu nữ ), múa đệm cho những người múa chính.Trong những buổi thờ thần thì phần lớn cả múa chính lẫn múa phụ đều cầm Haraegushi để múa (Haraegushi có ý nghĩa để thanh lọc linh hồn xấu trong tâm hồn ).Ở sân khấu cũng được các Miko trang trí rất phù hợp với điệu múa Kagura và cũng nhằm để trừ tà.Họ treo những sợi dây thừng to và chắc ( thường được gọi là dây “ chú liên” 注連縄 shimenawa) trên thanh cột bục biểu diễn , trên đó còn cuốn thêm cả “ chỉ thùy” (紙垂 shide). Chỉ thùy là những chuỗi giấy ( hay chuỗi vải) màu trắng có dạng tia sét, treo ở những nơi thiêng liêng để trừ tà.Điệu múa Kagura mang ý nghĩa thờ thần, nên việc treo Shimenawa để trừ tà là một việc vô cùng đúng đắn phải không?
Cây Haregushi
Lại nói đến dụng cụ để múa cùng Kagura,như tớ đã nói, những cây Haregushi thường là vật hay được chọn để biểu diễn cùng điệu múa Kagura, nhưng cũng có lúc, những cây Haregushi còn được trang hoàng thêm nhiều chỉ thùy hơn và mang màu sắc cũng vô cùng sặc sỡ (màu đỏ, vàng, xanh,…).Khi đó, những cây Haregushi mang ý nghĩa thanh lọc còn mạnh hơn nhiều, và cũng làm điệu múa thêm đẹp hơn ( Nhưng cũng có lúc tớ thấy họ cầm cả những cây hoa cúc giả để múa nữa – hoa cúc giả cũng mang ý nghĩa tế lễ đó ) .Điệu múa Kagura dùng những cử chỉ múa để kể lại câu chuyện ngụ ngôn, chính vì vậy điệu múa Kagura có kết cấu thường rất chậm, từng cử chỉ cũng được diễn ra chậm, nhưng vô cùng uyển chuyển, mỗi hành động đều mang một ý nghĩa riêng, khi kết hợp lại thì thành một câu chuyện vô cùng đặc sắc, lại biểu hiện được ý nghĩa tôn thờ thần thánh.
Như tớ để ý, mỗi lúc bắt đầu một điệu múa Kagura, tiếng sáo lúc nào cũng là điệu nhạc đầu tiên để bắt đầu.Tiếng sáo lảnh lót, tạo một cảm giác vô cùng thần thánh (thì tớ thấy vậy đó, hơi lạnh sống lưng… ), sau đó là tiếng trống “ tùng tùng” chậm rãi cất lên.Suốt điệu múa, chỉ có tiếng trống chiếm trọn,cách vài quãng chỉ có thêm một tiếng sáo ngân vang, nhưng nghe lại vô cùng trầm mặc, kết hợp với điệu múa Kagura thật vô cùng tuyệt vời.Tớ tin, chỉ một lần xem một buổi biểu diễn Kagura, bạn sẽ ấn tượng không bao giờ quên được ( ấn tượng nhất là mặt nạ đó ).
CÁC HÌNH THỨC MÚA KAGURA
Như tớ đã giới thiệu ở trên ( lên trên xem nha), điệu múa Kagura còn có rất nhiều những điệu múa tương tự, phổ biến ở mỗi vùng miền khác nhau, đều bắt nguồn từ điệu múa thần thánh Kagura và mang một ý nghĩa chung.Sau đây tớ sẽ giới thiệu một số điệu múa phổ biến từ Kagura:
Miko Kagura : Điệu múa cổ nhất trong các điệu múa từ Kagura, được trình diễn bởi các vu nữ Miko.Điệu múa Miko Kagura ban đầu được xem như là điệu múa dành cho việc cầu nguyện ( các Miko cầu nguyện các nữ thần đó).Họ nhảy theo điệu múa của nữ thần Ame-no-Suzume.Điệu múa Miko Kagura dần trở nên rất phổ biến và được biểu diễn ở rất nhiều các đền thờ Shinto lớn.Đặc điểm của điệu múa này là chậm, thanh lịch,thông tư phong trào, nhấn mạnh được sự truyền thống vốn có của điệu múa Kagura.
Điệu múa Miko Kagura
Izumo-ryuu Kagura : Điệu múa được xuất phát và trình diễn từ đền Izumo.Điệu Izumo Kagura được múa với nhiều mục đích , vừa làm nghi thức thanh lọc , vừa để tế lễ.Ban đầu Izumo Kagura chỉ phố biến ở quanh vùng Chugoku, gần Izumo, nhưng sau đó nó dần dần lan khắp cả nước, và trở thành điệu múa phổ biến nhất trong các điệu múa Kagura nói chung.
Ise-ryuu Kagura: Một hình thức múa xuất phát từ đền thờ Ise, điệu múa này được biểu diễn cùng với Yudate ( tức là nước sôi – xuất xứ từ Shugendo).Điệu múa này còn có dây mơ rễ má gì đó với lễ hội Hanamatsuri (ngàu 8 tháng 4), các Miko và những người múa Ise Kagura sau khi múa xong sẽ tắm bằng nước sôi, đó là một trong những nghi thức thanh lọc và cầu phước lành của Ise Kagura.Như các hình thức múa khác, điều đó đã trở thành những thế tục phổ biến từ điệu múa Ise Kagura.
Một trong các mặt nạ Shishi
Shishi Kagura: Cái này thì gần giống múa sư tử như ở Trung Quốc và ở Việt Nam mình.Những người vũ công sẽ đảm nhiệm vai trò làm sư tử Shishi, họ đeo mặt nạ sư tử, tượng trưng cho sự hiện diện của thần linh và đi diễu hành khắp thị trấn.Đoàn diễu hành bao gồm các nhóm: Ise Daikagura,Yamabushi Kagura và nhóm Bangaku ở vùng Tohoku. Vị thần Shishi đầu đàn là Yamabushi Kagura có màu đen (điểm đặc biệt là cái mặt nạ này răng và tai có thể cử động được).Ở thời kì Edo, việc diễu hành Shishi Kagura trở nên vô cùng sặc sỡ, có những màn nhào lộn và dần dần mất đi truyền thống tâm linh vốn có.Tuy nhiên, bản chất của điệu múa thì vẫn còn và vẫn được phổ biến ở Nhật Bản hiện nay.
PHẦN KẾT
Nhật Bản luôn nổi tiếng bởi các điệu múa truyền thống rất đẹp, các điệu múa truyền thống đó luôn là một niềm tự hào đối với người dân Nhật Bản.Qua bài giới thiệu về điệu múa Kagura này của mình, mong các bạn sẽ hiểu thêm được những điệu múa cổ truyền của dân tộc Nhật Bản nói riêng và đất nước Nhật Bản xinh đẹp nói chung, cảm ơn các bạn rất nhiều!
BONUS MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ MIKO KAGURA
